Jolanta Dudzińska
Czytanie to podstawowa umiejętność ucznia, niezbędna mu do poznawania świata.W edukacji polskiej spotyka się kilka metod nauki czytania. Najbardziej popularną i najczęściej występującą w przedszkolach i szkołach jest tradycyjna metoda analityczno – syntetyczna. Rzadko natomiast stosowaną, z uwagi na jeszcze stosunkowo niewielką liczbę nauczycieli posiadających kwalifikacje uprawniające do pracy tą metodą, jest glottodydaktyka – program Bronisława Rocławskiego. Profesor bardzo stanowczo przeciwstawia się głoskowaniu (literowaniu) uznając, że jest to karykatura techniki czytania i powinno być zakazane. Uważa, że jedynie technika „ślizgania się” z głoski na głoskę (z litery na literę) polegająca na wydłużaniu głosek trwałych, bez czynienia pauz między wymawianymi fonemami jest dobrym startem do płynnego czytania. Przerwanie emisji danej głoski następuje dopiero wtedy, gdy dziecko odczyta wzrokowo następną literę i skojarzy ją z odpowiednim dźwiękiem. Odległości pomiędzy jednym a drugim dźwiękiem stopniowo zmniejszają się, aż do osiągnięcia biegłości. Rocławski wprowadził podział głosek na trwałei nietrwałe. Głoski trwałe to takie, które można długo wypowiadać w izolacji, a ich brzmienie pozostaje bez zmian. Należą do nich samogłoski (poza /ą/ i /ę/) oraz część spółgłosek:/ m, n, r, s, ś, sz, z, ż, ź, ch, w, f/. Głoski nietrwałe wypowiada się krótko, by uniknąć pojawienia się podparcia w postaci głoski /y/ lub w przypadku głosek miękkich /i/ albo ich zniekształceń. Należą do nich samogłoski /ą/ i /ę/ oraz spółgłoski /b, p, d, t, g, k, j, ł, l, ń, ć, dź, c, dz, cz, dż/. Ćwiczenia w czytaniu rozpoczynane są, gdy uczeń posiada odpowiedni do wieku poziom syntezy fonemowej i zna litery tzn. łączy je z fonemami.
Jakiś czas temu, słysząc różne opinie na temat metody Bronisława Rocławskiego, zdecydowałam się na poszerzenie swojej wiedzy i zdobycie nowych umiejętności. Rozpoczęłam naukę na kursie glottodydaktyki. Po otrzymaniu licencji, od razu postanowiłam wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce i pomóc dzieciom, w przypadku których zawiodła tradycyjna metoda nauki czytania. Do pracy potrzebny był mi materiał wyrazowy, który musiałam samodzielnie stworzyć. Rocławski ogranicza się bowiem jedynie do podania przykładów wyrazów do czytania, zmuszając tym samym nauczycieli do myślenia twórczego. To na mnie spoczął ciężar stworzenia własnego warsztatu pracy zgodnego z jego programem. Zamieniłam teorię na konkretne ćwiczenia, możliwe do bezpośredniego wykorzystaniaw praktyce. Niezwykle ważne było, aby opracowane zestawy zadań spełniały ustalone kryteria np. zawierały tylko wyrazy złożone z głosek trwałych (np. mowa, humor, szachy, itp.) lub były złożone przykładowo z głosek trwałych i jednej nietrwałej wewnątrz wyrazu (np. zupa, warga, sroka, itp.). Materiał wyrazowy zgromadzony przeze mnie jest już bardzo urozmaicony, ale nadal ulega wzbogacaniu, szczególnie podczas bezpośredniego kontaktu z dziećmi. Przez kilka lat mojej pracy terapeutycznej, między innymi metodą Bronisława Rocławskiego, udało mi się pomóc wielu uczniom. Osobiście mając już za sobą dużo doświadczeń, mogę stwierdzić, że jest ona bardzo przydatna i skuteczna, zwłaszcza w przypadku dzieci z zaburzoną syntezą fonemową. Uczniowie ci, do czasu osiągnięcia odpowiedniego poziomu tej funkcji, nie byliby bowiem w stanie, mimo dobrej znajomości liter, odczytać głoskując (literując) czasami nawet prostych wyrazów. „Ślizganie się” jest łatwiejsze, gdyż nie wymaga od dzieci pamiętania kolejno odczytanych liter i składania ich w całość. Wyrazy od razu powstają.
W związku z powyższym mam nadzieję, że troska o dobro dzieci i moje pozytywne doświadczenia zachęcą nauczycieli, jak również pedagogów terapeutów do zapoznania się z programem opracowanym przez prof. Bronisława Rocławskiego i wykorzystywania tej metody w pracy z uczniami mającymi trudności w czytaniu.
Literatura
– Rocławski B.: Nauka czytania i pisania. Gdańsk 1998.
– Rocławski B.: Badanie tempa i techniki czytania. Gdańsk 1998.
Pedagog terapeuta Jolanta Dudzińska
Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna Nr 1 w Szczecinie